Kan een schrijver in zijn boeken mensen met de grond gelijk maken? Dit is een vraag van Sofie Lakmaker, auteur van ‘De geschiedenis van mijn seksualiteit’. Je raadt het al, ik bekeek het gloednieuwe boekenprogramma ‘Brommer op zee’. Vandaag, woensdag, zie ik op Facebook een kort filmpje waarin ze bovenstaande vraag stelt.
In een reactie onder haar vraag schreef ik: ‘Ik heb je boek nog niet gelezen maar na de uitzending van afgelopen zondag zal ik dat zeker nog doen. Ik vind dat een schrijver de vrijheid mag nemen te schrijven wat hij/zij wil. De lezer heeft de rijpheid nodig om dat wat hij/zij leest niet klakkeloos over te nemen maar het bij de schrijver te laten. Ook dat wat een schrijver over anderen schrijft zou niet mogen meespelen in het oordeel van de lezer over de beschreven persoon. Natuurlijk zijn er verschillende manieren om je over anderen uit te drukken en zelfs ‘met de grond gelijk maken’ vraagt een vorm van respect. Denk ik.’
Schrijven over anderen, het blijft een moeilijke oefening.
Na het sterven van mijn moeder – jaren geleden – werd van mij verwacht dat ik de tekst zou schrijven voor haar herinneringskaartje.
Ik vond dit een van de moeilijkste schrijfopdrachten ooit. Allerlei tegenstrijdige gevoelens speelden mee: hoe kon ik haar betekenis zo getrouw mogelijk weergeven? Ononderbroken werd in de nacht na haar sterven de film afgespeeld: herinneringen aan een vol leven. Zowel de mooie momenten als de moeilijke. Dat ik haar graag zag, is nog te licht uitgedrukt. Al was het geen vrouw om gemakkelijk graag te zien. Ze had haar scherpe, bittere en negatieve kanten. De weg naar haar liefde was hobbelig en voortdurend dreigde ik van die weg af te vallen. Toch is het me gelukt om door het dikke struikgewas en de vele distels de kern van haar warmte te bereiken.
En ik kan dit nu wel gemakkelijk schrijven, toen, jaren terug vond ik heel moeilijk de woorden. Het was nog te vers allemaal, er was de tijdsdruk: een begrafenis wacht niet tot ‘de tijd rijp is om te schrijven’. Het is me uiteindelijk gelukt om haar te schetsen: haar mooie, energieke kanten en haar koppig, eigenzinnig doorzettingsvermogen. Had ze het kunnen lezen, ze had er mee ingestemd.
De feedback die ik geef aan mensen die schrijven in het programma Levenslijn als Schrijfdraad is o.a. deze: schrijf in de ik vorm, verwoord hoe jij je voelt. Als je dicht bij jezelf blijft in het schrijven is het bijna onmogelijk om een ander tekort te doen. Omdat het jouw woorden zijn, jouw gevoelens. Vraag aan tien kinderen van dezelfde ouders hen te beschrijven, je zult tien verschillende verhalen krijgen. Het is aan de lezer om de woorden van de schrijver bij de schrijver te laten en om zelf (al dan niet) een mening te vormen over de beschreven mensen. Tenminste, zo denk ik erover. Graag jouw mening.
Warme groet,
Chantal
Vertraging - Verdieping - Reflectie 
Ja, daar kan ik inkomen Chantal, jouw woorden ‘Het is aan de lezer om de woorden van de schrijver bij de schrijver te laten en om zelf (al dan niet) een mening te vormen over de beschreven mensen.’ dat zegt het al voor mij, dat is wat ik voel zo het zou moeten zijn, zo is het goed.
Ja hé Agnes! Het gebeurt niet altijd op die manier, soms worden dingen klakkeloos overgenomen. Ik betrap er mezelf ook soms op. Maar er wordt aan gewerkt 🙂 . Dank voor je reactie.
Ik ben het met je eens Chantal, het komt zoals bij alles neer op de verantwoordelijkheid van iedereen voor zichzelf en tegenover zijn medemensen…
Dag Josephine, jij maakt het nog breder dan het schrijven alleen en dat is natuurlijk ook zo. Van zodra we enigszins bewust zijn dat we een individu zijn, komt samen met dat bewustzijn de verantwoordelijkheid op de proppen. Zowel tegenover onszelf als tegenover alle mensen, dieren, planten, aarde, natuur, … enzovoort. Schrijven over is enkel een weergave van een stukje uit dat leven. Mooie aanvulling!
Dankje Chantal en volledig akkoord dat die verantwoordelijkheid zich uitstrekt over alle domeinen!